Elektriciteitsmarkten in beeld
Sinds de energiemarkt in Nederland in 1999 is vrijgegeven, wordt de elektriciteitsprijs voor grootverbruikers en de industrie bepaald op openbare markten. Deze markten zijn in te delen naar tijd of kenmerken, met als belangrijkste voorbeelden de elektriciteitsbeurs, de over-the-counter (OTC) markt, en de georganiseerde OTC-markt.
Elektriciteitsbeurzen
Op elektriciteitsbeurzen is sprake van anonieme, transparante handel, waarbij deelnemers bieden op energieaanbod of -vraag voor bepaalde perioden. De marktbeheerder combineert deze biedingen vervolgens. Dit zogenoemde clearen van de markt gebeurt op basis van de merit-order methode. Hierbij wordt de volgorde van inzet van verschillende energiebronnen bepaald op basis van hun variabele kosten. De merit order wordt dus gebruikt om te bepalen welke energiebronnen als eerste aan bod komen om aan de vraag naar elektriciteit te voldoen. In Nederland wordt de markt ieder uur ‘gecleared’. Elektriciteitsbeurzen zijn in de eerste plaats interessant om standaardproducten te verhandelen. De vraag hiernaar is hoog genoeg om een goede prijs en liquiditeit te verzekeren. Een voorbeeld van zo’n markt is de day-ahead markt, waarbij wordt geboden op energie voor de volgende dag. EPEX Netherlands is de uitbater van deze day-aheadmarkt in Nederland.
Georganiseerde OTC markt
Ook op de georganiseerde OTC-markt doen marktdeelnemers biedingen voor vraag en aanbod van elektriciteit. Echter deze markt wordt niet ‘gecleared’ per tijdsperiode van bijvoorbeeld een uur. Op deze markt gebeurt dit continu, zodat biedingen ook doorlopend gewaardeerd en gematcht kunnen worden. De gematchte biedingen blijven anoniem. Deze georganiseerde OTC-markt wordt doorgaans gebruikt voor de intra-day markt, waar men tot kort voor het moment van levering nog stroom kan verhandelen. Gebaseerd op de financiële transactie gebeurt de fysieke uitwisseling van energie direct. Het verzekeren van de balans tussen vraag en aanbod op het moment van levering is daarom in handen van de balansverantwoordelijke partij de BRP.
In één overzicht
| Elektriciteitsbeurzen | Georganiseerde OTC-markt | |
|---|---|---|
| Transparantie | Anonieme en transparante handel | Anonieme biedingen |
| Handelswijze | Bieden op energieaanbod of -vraag per periode | Continu bieden en matchen |
| Clearen van de markt | Ieder uur in Nederland | Continu |
| Merit-order methode | Bepaalt volgorde op basis van variabele kosten | Niet van toepassing |
| Voorbeeldmarkt | Day-ahead markt | Intra-day markt |
| Flexibiliteit | Beperkt tot specifieke perioden | Hoge flexibiliteit |
| Leveringstermijn | Volgende dag | Kort voor levering |